فن ملخی همان فن محوری (آکسیال)، از پرکاربردترین تجهیزاتی است که در زمینه‌های مختلف تهویه و تهویه مطبوع به کار می‌رود. این فن ها با طراحی ساده اما کارآمد خود، دارای توانایی ایجاد جریان هوای قوی در محیط های گوناگون هستند. فن های ملخی در ایجاد جریان هوا و جابه‌جایی آن، نقشی کلیدی در سیستم های خنک کننده و تهویه های صنعتی ایفا می کنند.
تاریخچه استفاده از نام «فن ملخی»
فن ملخی به دلیل طراحی خاص پره های خود که شبیه به ملخ‌های هواپیما می باشد، به این نام معروف شده است. تاریخچه استفاده از این نوع فن‌ها به اواخر قرن نوزدهم بازمی‌گردد، زمانی که نیاز به کنترل و جابه‌جایی هوا در صنعت های نوظهور، به ویژه در بخش های خودرو سازی و هواپیما سازی، شدت گرفت. در اوایل قرن بیستم، با گسترش استفاده از موتور های احتراق داخلی و نیاز به خنک سازی آن ها، انواع فن ملخی به عنوان یکی از اصلی‌ترین روش های جا به جایی هوا و خنک کردن موتورها (در قسمت رادیاتور) معرفی شدند.
عملکرد فن ملخی
فن ملخی با تیغه های خود، هوا را در یک مسیر مستقیم و موازی با محور چرخش پره ها حرکت می‌دهد. تیغه های این فن‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند با کمترین مقاومت، حداکثر جریان هوا را تولید کنند. این ویژگی باعث شده است که فن های ملخی برای کاربردهایی که نیاز به جابه‌جایی حجم زیادی از هوا دارند، بسیار مناسب باشند. در مقایسه با فن های سانتریفیوژ،فن های ملخی به دلیل مسیری که هوا از آن عبور می‌کند، بازدهی بالاتری دارند. در فن های سانتریفیوژ، هوا از مرکز وارد و به اطراف پرتاب می شود که این جریان پیچیده می‌تواند بازدهی را کاهش داده و مصرف انرژی را افزایش دهد. در حالی که در فن ملخی، هوا به‌صورت مستقیم از جلو به عقب منتقل می‌شود و جریان هوا به‌صورت یکنواخت و مستقیم منتقل می شود.
کاربردهای فن ملخی
فن های ملخی به دلیل توانایی بالا در جا به جایی هوا و عملکرد ساده، در بسیاری از صنایع و سیستم ها کاربرد دارند. برخی از کاربرد های این فن ها عبارتند از: ۱. تهویه صنعتی: در کارخانه ها و محیط های صنعتی که نیاز به تهویه و خنک سازی سریع محیط وجود دارد، فن ملخی نقش مهمی را ایفا می‌کند. این فن ها می توانند گرمای تولید شده در فرآیند های صنعتی را به سرعت تخلیه کنند و دمای محیط را کاهش دهند. ۲. تهویه مطبوع خانگی: بسیاری از سیستم های تهویه مطبوع خانگی فن ملخی بهره می‌برند. این فن ها به سرعت هوای سرد را در محیط پخش می کنند و محیط را خنک نگه می دارند. ۳. خنک‌کننده موتور خودرو: در خودرو ها، فن های ملخی به عنوان بخش اصلی سیستم خنک کننده موتور (در جلوی رادیاتور) عمل می‌کنند. این فن ها هوا را به سمت رادیاتور هدایت می کنند تا دمای موتور را کاهش دهند و از داغ شدن بیش از حد آن جلوگیری کنند. ۴. هواپیما ها: از نخستین کاربرد های فن ملخی، استفاده در هواپیما های قدیمی بود. هواپیما های قدیمی از ملخ برای ایجاد نیروی برا (lift) به منظور پرواز کردن، استفاده می کردند. ۵. سردخانه ها و اتاق های خنک: در سردخانه ها و فضا هایی که نیاز به نگهداری مواد غذایی یا دارویی در دمای خاصی وجود دارد، از فن های ملخی برای ایجاد جریان هوای سرد و توزیع یکنواخت آن در فضا استفاده می شود. ۶. نیروگاه ها و پالایشگاه ها: در محیط های بزرگ صنعتی مانند پالایشگاه ها و نیروگاه ها، از فن های ملخی برای تهویه و خنک سازی تجهیزات استفاده می شود. این فن ها به جا به جایی حجم بزرگی از هوا کمک می کنند و دمای تجهیزات را کاهش می دهند.
نکات مهم در انتخاب فن ملخی
۱. اندازه و ظرفیت فن: اندازه و ظرفیت فن ملخی باید بر اساس نیاز محیط باشد. در محیط‌های صنعتی بزرگ، فن های با ظرفیت بالاتر و اندازه بزرگ تر کارایی بهتری دارند. ۲. جنس تیغه ها: تیغه های فن ملخی می توانند از جنس های مختلفی مانند فلز، پلاستیک یا مواد کامپوزیتی ساخته شوند. انتخاب جنس مناسب بستگی به شرایط محیطی و دمای کاری دارد. ۳. زاویه تیغه ها: زاویه تیغه ها تأثیر مستقیمی بر جریان هوا و بازدهی فن دارد. تیغه هایی با زاویه بیشتر، جریان هوای قوی‌تری ایجاد می کنند اما ممکن است مصرف انرژی را افزایش دهند. ۴. سطح صدا: در محیط های خانگی و اداری، انتخاب فن با سطح صدای کم اهمیت زیادی دارد. صدای تولید شده توسط فن می تواند بر راحتی کاربران تأثیر بگذارد.